Wat nu weer?
Officieel weten we niets, maar sinds twee dagen circuleren er foto’s en een beschrijving op internet van een SRAM 12-speed groep. Voor ons materiaalfreaks reden genoeg voor een stevig verhoogde hartslag, en bron van een hoop vragen. Zijn ze echt of is iemand aan het photoshoppen geweest? Waar komen ze vandaan? Wanneer gaat 12-speed beschikbaar worden, wanneer gaan SRAM ons officieel informeren? Waarom zijn er geen afbeeldingen van de andere onderdelen? Hoe dan ook, om te beginnen de plaatjes en basic informatie:
<SRAM X01 Eagle 12-speed Crankset>Crank lengte: 170 & 175mm
Bracket systemen: BB30/PF30, BSA-GXP, PF-GXP
Versnellingssysteem: 12s
Vertandingen: 30, 32, 34, 36, 38
Kleuren: Rood, Zwart
<SRAM X01 Eagle 12-speed cassette>Versnellingssysteem: 12s
Vertanding: 10-50t
Kleur: Zwart
Techniek: XG
<SRAM X01 Eagle 12-speed shifter>Type: Trigger
Compatibiliteit: RD:12s
Kleur: Zwart, Rood
Versnellingssysteem: 12s
<SRAM X01 Eagle 12-speed derailleur>Kooi: nvt
kabeloverbrenging: X-actuation
Versnellingssysteem: 12s
Kleur: Zwart, Rood
Maximale vertanding: 50
De techniek
De plaatjes zijn te vaag om er echt iets uit af te leiden, maar de tandwielen van de cassette zijn te tellen, inderdaad 12 stuks. De kleinste telt 10 tandjes, net als de huidige X01 11-speed groep, en de grootste een gigantische 50! Aan het crankstel en de shifter is niets te zien, maar de derailleur is duidelijk van een nieuw ontwerp. Ten opzichte van de huidige 1×11 derailleurs zijn de vormen van het paralellogram anders, en de kooi lijkt langer en robuuster. Maar opvallender is de knop waarmee je de derailleur ontspant om makkelijk een wiel te monteren, die lijkt te missen op de plaatjes! En dat, terwijl de body groot genoeg lijkt om een spanmechanisme te bevatten.En, we zouden er bijna aan voorbij gaan, maar kennelijk heeft SRAM geen electronica nodig om 12 speed te schakelen, een mechanische kabel is genoeg!
De naam
X01 Eagle, zo heet het volgens de plaatjes. Dat suggereert dat veel X01 11-speed onderdelen compatible zijn. De ketting bijvoorbeeld, en het crankstel. De term X-Actuation beschrijft bij SRAM de overbrengingsverhouding van de derailleur, de verhouding tussen de beweging van de kabel en de zijdelingse verplaatsing van de ketting. Die verhouding is bij SRAM al een tijd lang gelijk, al sinds 9-speed. Het suggereert dat de afstand tussen de tandwielen gelijk is aan 10- en 11-speed. En de afkorting XG betekent X-Glide, de naam van de tandprofielen die SRAM ook voor 10- en 11-speed cassettes gebruikt. De 12-speed versie zou dus letterlijk een uitgebreide 11-speed groep zijn.11-speed met vleugels.
Waarom?
Shimano en SRAM zijn in een keiharde strijd verwikkeld. Een zichtbare strijd in de winkels en op de wereldbekerpodiums, en een onzichtbare door middel van patenten. Shimano’s (mountainbike) voorbladen en – derailleurs zijn een slag beter dan die van SRAM, en er zitten zoveel patenten op dat het haast onmogelijk is dat SRAM die achterstand ooit nog inhaalt. Geen slecht idee dus van SRAM, om het aantal voorbladen terug te brengen van 3 naar twee en toen 1. SRAM steekt de beschikbare tijd, geld en mankracht liever in perfect schakelende cassettes met een steeds groter bereik. Een grotere cassette betekent namelijk dat je een lichter eerste verzet hebt, of een groter voorblad en dus zwaardere eindversnelling. En terwijl Shimano ondertussen 33 fabelachtig soepel werkende versnellingen aanbiedt, steelt SRAM de show met 11 verzetten.Helemaal onterecht is dat trouwens niet, want een enkel voorblad geeft frame constructeurs de mogelijkheid achtervorken veel korter te maken met plaats voor enorm brede banden. Bovendien is een volgeveerde mountainbike efficienter te maken als er maar een voorblad is.
Is het echt?
Of de plaatjes die we vonden echt zijn weten we niet. Ze zijn van slechte kwaliteit, en kunnen best computer animaties van een grappenmaker zijn, inclusief het ‘classified’ watermerk. Aan de andere kant lijken de producten en specificaties definitief, en dan zouden fietsfabrikanten ze al moeten hebben om hun 2017 modellen tijdig aan te passen. Vandaar dat we belden en mailden met alle designers en productmanagers van wie we een prive telefoonnummer of -mailadres hebben. Prive, omdat dit soort informatie vertrouwelijk is zolang SRAM nog geen publieke aankondiging heeft gedaan, en het delen van deze informatie met de pers ‘heel slecht is voor de samenwerking’. Dat niet iedereen positief antwoordde was dan ook geen verrassing, de meeste reacties bestonden uit een grinnik en een ‘Ik weet hier natuurlijk niets van, dat weet je toch?’Niemand kon of wilde de echtheid van de afbeeldingen bevestigen, maar we kregen meerdere keren te horen dat de opzet van de plaatjes en de ernaast geplaatste informatie heel erg op de website waarop grote klanten van SRAM kunnen inloggen. Als het om vervalsingen gaat, dan zijn ze gemaakt door iemand met verstand van zaken, dat is zeker. En uiteindelijk, gisteravond ruim na werktijd, werden we verrast door iemand die documentatie liet zien. Van SRAM, ‘ enige tijd geleden’ , met daarin de aankondiging van een nieuwe MTB groep met 12 versnellingen. Of de plaatjes kloppen weten we nog steeds niet, en een introductiedatum kennen we ook nog niet. Het lijkt ons duidelijk dat modeljaar 2017 flink wat sjieke mountainbikes met 12 versnellingen zal brengen, en iemand met kennis van zaken stelde dat we met die bewering ‘ niet heel erg nat gaan.’
Hoe?
Het aantal kransjes neemt al toe sinds de eerste achterderailleur bedacht werd. 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10 en nog maar kort geleden 11 tandwielen op een stapel. Iedere keer lijkt het einde in zicht, en telkens wordt er toch weer eentje bij geperst. Dat wordt iedere keer lastiger, en met 11-speed leek de rek eruit. Met de beperkte ruimte voor de cassette en de aansturing van de derailleur door een mechanische kabel is het bij 11-speed al extreem lastig de ketting op een groter volgende tandwiel te duwen en dan ook nog vrij te laten lopen. Shimano’s 11-speed groepen zijn pure fijnmechanica, de beweging van de derailleur is nauwkeurig tot op een paar tiende millimeter. SRAM maakte de cassette breder met een speciale body en kon zo ook het kleinste tandwiel verkleinen tot 10 tandjes. De afstand tussen de kransen bleef hetzelfde als bij 10-speed dus de vereiste nauwkeurigheid bleef dezelfde, maar ook die weg liep dood want een 12e tandwiel zou de spaken raken. Nog meer tandwieltjes hielden wij alleen voor mogelijk met electronische derailleurs die geen last hebben van rekkende kabels, een soort combinatie van Shimano’s XTR Di2 met SRAM’s brede xD cassette.En toen kwam de Boost asmaat. Die extra brede achternaaf verplaatst de cassette 5mm naar rechts, ruim de afstand tussen twee tandwielen. Het was een oplossing om sterkere wielen te maken, de spaken achter de cassette staan bij zo’ n cassette flink schuiner en kunnen zijdelingse krachten veel beter opvangen. Een goed idee, maar het had ook op andere manieren gekund. Cannondale bedacht een assymetrische achtervork waardoor het wiel uit het midden staat, en met een assymetrische velg bereik je min of meer hetzelfde. Bij alle versies staan de rechter spaken namelijk schuiner. En daarmee is er plaats voor een 12e tandwiel zonder dat de afstand tussen de kransen kleiner wordt. De xD body van SRAM is daar heel geschikt voor, het achterste tandwiel is namelijk een grote stijve plaat die een hele stapel kleinere kransen draagt. Aan de achterkant kan best nog een krans bevestigd worden, die over de spaken heen hangt, als hij maar groot genoeg is. De grootste 11-speed krans telt 42 tanden, en een 12e met 50 tanden is daarmee heel logisch en het zou moeten passen, dat hadden wij ook al bedacht.
We waren niet de enigen, want sinds Eurobike duiken steeds geruchten op over een 12-speed groep. De vraag was steeds, wie? Shimano, met een super nauwkeurige Di2 derailleur en een cassette die op een standaard body past? Of SRAM, met een overhangende cassette? Het lijkt dus de laatste te gaan worden.
Hoe nu verder?
De boost asmaat schept ruimte voor nog een tandwiel, mits het groot genoeg is. En met een 10-50 vertanding zit SRAM op een totaal versnellingsbereik van 500%, en wat eindelijk begint te lijken op de veelzijdigheid van een triple crankstel met 9 kransjes achter. Maar nu zijn de grote stappen tussen de verzetten helemaal verplicht, kleinere tandwielen passen nooit meer. En hoewel een 50t krans niet heel zwaar hoeft te zijn, het is echt een krans die aan de 42 hangt, zien we een nog groter tandwiel niet zo zitten. De achterderailleur komt nu al akelig dicht bij de grond.
En dus gokken wij nog steeds op een toekomst met een nog smallere ketting, en wederom minder ruimte tussen de tandwielen. Een oud patent van Shimano lijkt relevant te worden. Het beschrijft een 14-speed systeem met een speciale ketting. Een ketting waarbij de brede schalmen over de tanden heen lopen, in plaats van ernaast. En een heel speciale cassette, waarbij de grootste kransen over de spaken heen hangen.13-speed zal een tussenfase zijn, 14-speed wordt de toekomst 🙂Wij vonden deze plaatjes op imgur.com/a/VikNS.