Is fietsen met een hernia verstandig? Deze vraag werd gesteld in de rubriek Service Course. Sportarts Edwin Achterberg geeft tekst en uitleg over de situatie.
“Sinds kort weet ik dat ik drie hernia’s heb. In 2005 had ik ook een hernia. De onderste (L5-S1) zorgt voor pijn in mijn linkerbil en uitstraling naar mijn hele been. Ik ben nu 52 en verder prima fit. Ik heb gekozen om me niet te laten opereren omdat het eerder lukte te herstellen zonder operatie. Ik ben begonnen aan het actieve herstel met ondersteuning van een fysiotherapeut en begeleid sporten. De eerste sport was mountainbiken. Fietsen voelt namelijk prima, zolang het niet te zwaar of te lang is. Ondanks de lastige uitstralingspijn bij staan en slenteren kan ik wel liggen, zitten en fietsen. Ook is er geen vermindering van de kracht of uitval. Ik kan op mijn tenen staan en ook op mijn hakken ben ik in balans. Langere marathons zijn uit den boze, maar ik wil in de sportschool mijn conditie bijhouden en heb alle vertrouwen in mijn herstel. Zijn er echter nog tips, dan hoor ik die graag.”
Hier gaat het mis
De menselijke wervelkolom bestaat meestal uit 26 verschillende botten: 24 wervels, het heiligbeen (sacrum) en het staartbeen (os coccygis). Van deze 24 zijn er 7 nekwervels (cervicaal – C1 t/m C7), 12 borstwervels (thoracaal – T1 t/m T12) en 5 lendenwervels (lumbaal – L1 t/m L5). Het heiligbeen bestaat uit 5 aan elkaar gegroeide wervels. Iedere wervel bestaat uit een wervellichaam en een wervelboog waartussen een open ruimte is. Op elkaar gestapeld vormt zich dan het wervelkanaal waar het ruggenmerg met de zenuwen doorheen loopt.
De opgestapelde wervels vormen samen een kolom met enkele krommingen. Ter hoogte van de nekwervels en de lendenwervels is dat een kromming naar voren (cervicale en lumbale lordose) en ter hoogte van de borstwervels is dat een kromming naar achteren (thoracale kyfose). Deze krommingen helpen bij het opvangen van schokken, maar daarvoor is nog een mechanisme. Tussen alle opgestapelde wervellichamen zit namelijk een tussenwervelschijf (discus). Een discus is een kraakbeenring (anulus fibrosus) gevuld met een geleiachtige substantie (nucleus pulposus). De nucleus heeft een schokdempend effect waarbij de anulus ervoor zorgt dat de nucleus wel op zijn plek blijft.
Echter, bij een hernia gaat het hier mis. De nucleus puilt dan uit en kan tegen de zenuwen drukken die daar uittreden. Een hernia in de onderrug betreft meestal een uitpuilende discus op de niveaus L4L5 en L5S1, beide ongeveer 45 procent. Een hernia op niveau L4L5 drukt meestal tegen zenuwwortel L5 en een discushernia op niveau L5S1 geeft meestal compressie van zenuwwortel S1. Prikkeling van een zenuwwortel kan pijn geven in de bil of het been (uitstraling). Soms met uitvalsverschijnselen: een gevoelsstoornis, krachtsverlies en/of afname van de reflexen.
Blijven bewegen
Vaak geeft een hernia helemaal geen klachten. Als er klachten optreden dan is dat een scherpe, naar één been uitstralende pijn, die meestal goed aanwijsbaar is. Meestal zijn de klachten houdingsafhankelijk en wordt de minste pijn ervaren in liggende houding. Hoesten, niezen en persen geven vaak een toename van de klachten. Bij 5 tot 15 procent van de patiënten is een operatieve behandeling noodzakelijk. Gelukkig is het merendeel (zo’n 75 procent) van de patiënten binnen drie maanden klachtenvrij. De eerste zes tot acht weken is het beleid daarom vooral gericht op pijnbestrijding en uitlokkende bewegingen en activiteiten vermijden.
Waar vroeger bedrust werd voorgeschreven, wordt nu juist aangeraden om te blijven bewegen. Eigenlijk mag alles, maar wel binnen de pijngrens. Dus belasten op geleide van de klachten. Schokbelastingen geven vaak meer klachten. Daarom gaat fietsen meestal beter dan hardlopen. Op de fiets is het wel raadzaam om meer rechtop te zitten. De voorovergebogen houding kan een toename van de klachten geven. Het is dus een kwestie van proberen. Neuroloog Nico Weerkamp benadrukt dat een hernia geen rugpijn geeft. Pas als een hernia een zenuw beklemt, geeft dit een uitstralende pijn naar het been. Bilpijn kan een rest van deze wortelprikkeling zijn. Je mag er zeker mee sporten, je kunt er in ieder geval niets mee beschadigen.