Lagers zorgen ervoor dat alle onderdelen van je racefiets of MTB soepel draaien. Het zijn echter slijtagedelen, dus eens is het gedaan met dat soepele draaien of onstaat er speling. We helpen je de lagers op je fiets te checken.
Een lager bestaat doorgaans uit twee ringen met daartussen rollen of balletjes, zodat de twee ringen soepel kunnen draaien ten opzichte van elkaar. Vrijwel alles wat draait op je fiets heeft een of meerdere lagers, van je voorvork tot de pedalen en van de trapas tot de wielen. Zelfs de derrailleurwieltjes lopen in piepkleine lagertjes.
Door slijtage of vuil kunnen de balletjes of rollen in een lager slijten. Er ontstaat dan speling waardoor de binnen- en buitenring niet alleen kunnen draaien, maar ook een klein beetje kunnen bewegen ten opzichte van elkaar. Door die kleine speling slijten de lagers overigens nog veel sneller, dus is het belangrijk ze te vervangen voor nieuwe.
Balhoofdlagers van je racefiets of mountainbike controleren
De voorvork draait in twee lagers aan de boven- en onderkant van de balhoofdbuis van je frame. Controleren of de lagers nog goed zijn is eenvoudig. Allereerst moet je soepel heen en weer kunnen sturen. Als dat enigszins stroef gaat of er een soort klikje voelbaar is, dan zijn je lagers waarschijnlijk versleten en is het tijd voor een nieuw setje.
Daarnaast controleren we de lagers op zijdelingse speling. Knijp de voorrem stevig en probeer dan je fiets aan het stuur naar voren en naar achteren te duwen. Je mag dan geen beweging voelen. Voel je je fiets een beetje heen en weer gaan, dan zijn de balhoofdlagers mogelijk aan vervanging toe. Het kan ook zijn dat het balhoofd gesteld moet worden. Een goed moment om de boel even uit elkaar te halen en te inspecteren. We leggen je precies uit hoe je dat doet.
Trapaslagers van je racefiets of mountainbike controleren
Van alle lagers krijgen de trapaslagers het meest te verduren. Ze moeten de neerwaartse kracht die jij uitoefent op de pedalen omzetten in een roterende kracht. Daarom zitten er twee forse lagers in je trapas die berekend zijn op flinke krachten. Dat wil niet zeggen dat ze niet kunnen slijten.
Allereerst moet je trapas en dus je crankset soepel kunnen draaien. Zonder ketting moet de crankset eenvoudig een aantal rondjes draaien als je een zwiep geeft aan het pedaal. Daarnaast mag er ook geen zijdelingse speling op de trapas zitten. Dit kun je controleren door gehurkt naast je fiets te gaan zitten. Hou met één hand het frame of de zadelpen stevig vast en probeer met je andere hand een crankarm naar je toe te trekken en van je af te duwen. Er mag geen enkele zijwaartse beweging voelbaar zijn. Overigens voel je een versleten trapas ook heel goed tijdens het fietsen, het voelt dan net alsof je crankstel een beetje los zit.
Bij sommige trapassen is het mogelijk om alleen de lagers te vervangen, bij andere zul je een hele nieuwe trapas moeten (laten) monteren.
De wiellagers van je racefiets of MTB controleren
De lagers van je wielen inspecteer je het eenvoudigst door de wielset even te demonteren. Door met beide handen een kant van de as vast te houden en met je duim tegen de spaken te duwen zou het wiel soepel moeten draaien. Om de lagers te testen op zijdelingse speling zet je het wiel op de grond en pak je deze met één hand stevig aan de bovenkant vast. Met je andere kant probeer je de as heen en weer te wiebelen. Als het goed is voel je geen enkele beweging.
Als het niet goed is, dan is het de hoogste tijd om de lagers te controleren. Soms is het voldoende om deze iets te stellen, maar wellicht is vervanging noodzakelijk. Bij sommige goedkopere wielsets zijn de lagers niet te vervangen, maar bij de meeste wielsets kan dit gelukkig wél.
Lagers van je pedalen controleren
Lagers die je snel vergeet zijn de lagers van je pedalen. Toch zijn ook deze reuze belangrijk en krijgen ze het behoorlijk voor de kiezen. Ze moeten soepel ronddraaien en je moet geen speling voelen als je met één hand het pedaal en met het andere hand de crank vast pakt en een wrikkende beweging maakt.
Voor de meeste pedalen zijn complete revisiesets leverbaar bestaande uit de assen en de lagers. Sommige goedkopere modellen zijn niet te servicen, in dat geval is vervangen van de pedalen de enige optie. Kies in dat geval bij voorkeur voor een setje waarvoor wél een revisieset leverbaar is.
Geen speling op de lagers, maar lopen ze niet soepel?
Als een lager niet helemaal soepel loopt en het voelt alsof er wat zand of ander vuil tussen zit, maar er geen speling op zit, dan kan het voldoende zijn om de lagers schoon te maken en opnieuw in te vetten. Goed en tijdig lageronderhoud kan de levensduur aanzienlijk verlengen. Daarvoor neem je de lagers uit. Check zeker even de handleiding (al dan niet online) van je wielen, trapas of pedalen als je niet zeker weet hoe je ze moet verwijderen. Het is zonde om iets te slopen als je eigenlijk iets wil repareren.
Soms bestaan de lagers uit losse kogeltjes, al dan niet in een kunststof of metalen houderring. Tegenwoordig zie je vaak zogenaamde cartridge lagers. Daarbij zijn de balletjes of rollagers beschermd door één of twee rubberen pakkingen. Deze kun je heel voorzichtig met een klein en scherp voorwerp proberen los te wrikken. Doe dit voorzichtig, je wil ze niet beschadigen of vouwen.
Gebruik vervolgens een ontvetter zoals Dasty of remreiniger en een oude tandenborstel om de lagers goed schoon en vetvrij te maken. Gebruik je een agressieve reiniger, zoals remreiniger, gebruik deze dan niet om de rubberen pakkingringen schoon te maken. Doe dit liever met een droge doek en wellicht wat afwasmiddel.
Na het schoonmaken is het belangrijk om de lagers goed droog te maken. Dat kan met de luchtspuit van een compressor, maar een droge doek en de lagers even laten drogen boven de verwarming kan ook. Als de lagers helemaal droog zijn is het tijd om ze goed in het kogellagervet te zetten. Er is speciaal lagervet voor gravelbikes en MTB’s, dat een hoger waterafstotend vermogen heeft en daarmee beter geschikt is voor de ruigere omstandigheden. Plaats de rubberen pakkingen terug en monteer de lagers weer in het betreffende onderdeel (vergeet ook niet de zittingen van de lagers in het onderdeel goed schoon te maken!). Doe dat weer volgens de voorschriften van de fabrikant, het kan nodig zijn om wat montagevet te gebruiken.