Wielen FAQ

[havana]

Opmerkingen? Stuur een PB. Graag niet reageren in dit topic.

WIELEN FAQ

Wielen maken de fiets. Zo is het bij auto’s, en zo is het zeker ook bij fietsen. Goede wielen maken een enorm verschil, zowel qua rij-eigenschappen als qua looks. Waarop moet je letten als je een nieuw setje overweegt?

Fabriekswielen versus custom wielen

Als je wielen koopt heb je de keuze tussen kant-en-klare wielen (ook wel “fabriekswielen” of “systeemwielen” genoemd) of custom wielen. Custom wielen worden ook wel handgespaakte wielen genoemd, wat enigszins verwarrend is aangezien sommige kant-en-klare wielen ook met de hand gespaakt zijn. Echter, omdat de term “handgespaakt” nu eenmaal de ingeburgerd is, gebruiken we die benaming vanaf hier.

Voor- en nadelen fabriekswielen

+ looks (subjectief)
+ snel beschikbaar (vandaag bestellen, morgen in huis)
+ weinig keuzestress
+ lage vanaf prijzen
+ afzonderlijke onderdelen zijn op elkaar afgestemd (maar niet noodzakelijkerwijs op de berijder)
- massaproduct, houdt geen rekening met individuele wensen (zie opmerking hierboven)
- vaak gewichtslimiet (soms door lage spaakaantallen)
- het is economisch vaak niet interessant losse onderdelen te repareren (als je de losse onderdelen überhaupt al kunt krijgen)
- fabriekswielen hebben vaak weinig spaken. Dat is lastiger te repareren.
- de gebruikte spaken zijn vaak niet-standaard; FM's hebben ze dus meestal niet op voorraad. Wachttijd kan lang zijn.
- doorgaans geen garantie op spaakbreuk

Voor- en nadelen handgespaakte wielen

+ onderdelen afgestemd op berijder; gebouwd naar wens klant, afgestemd op gebruik, gewicht, enz.
+ makkelijk en snel te repareren (spaken, maar ook losse onderdelen zoals naaf/velg)
+ het is mogelijk een licht wiel te bouwen
+ de meest spakers geven garantie op spaakbreuk
- vanaf prijzen liggen hoger
- looks (subjectief)
- wachttijd, niet meteen klaar
- keuzestress, beslissingen over naven, nippels, spaken, spaakpatroon, enz.
- je bent afhankelijk van de kwaliteit van de spaker

Materiaal velg

De twee meest gebruikte materialen voor velgen zijn aluminium en carbon. Er zijn ook hybride velgen op de markt, opgebouwd uit een combinatie van beide.

Voor- en nadelen aluminium

+ goedkoop
+ remprestaties in de regen
+ ook geschikt voor slechte/zware dalers
- looks (subjectief)
- remrand blijft nooit zwart
- gemiddeld gezien zwaarder dan carbon (zeker bij hoge velgen)

Voor- en nadelen carbon

+ remrand blijft zwart
+ looks (subjectief)
+ gewicht, zeker bij hoge velgen
- remt in de regen minder
- niet geschikt voor slechte en/of zware dalers (bij velgremmen)
- duurder

Voor- en nadelen hybride velg (alu/carbon)

+ geschikt voor slechte en/of zware dalers
+ aerodynamisch
+ remt goed in de regen
- de remrand is niet zwart, wat optisch niet zo mooi is
- relatief erg zwaar

Hoogte velg

Velgen zijn er in allerlei hoogtes, variërend van 14 mm tot wel meer dan 80 mm. Echt lage velgen (ca. 20 mm) zijn meestal van aluminium. In het middensegment (30-35 mm) zie je zowel aluminium als carbon en hoge (50 mm en hoger) velgen zijn vrijwel altijd van carbon.

Voor- en nadelen lage velgen

+ meer comfort
+ niet gevoelig voor zijwind
+ goedkoper
- looks (subjectief, het kan ook heel mooi staan)
- minder aerodynamisch
- soms wat minder sterk, waardoor er meer spaken nodig zijn

Voor- en nadelen hogere velgen

+ aerodynamischer
+ looks (subjectief)
+ zijn vaak wat sterker waardoor je met minder spaken toe kunt
- duurder
- gevoeliger voor zijwind
- je zit vrijwel automatisch vast aan carbon als materiaal

Meer lezen:

- Fairwheelbikes heeft alle hoogtes van populaire aluminium velgen op een rijtje gezet.

Breedte velg

Het rijden met bredere buitenbanden van 25 mm of zelfs 28 mm wordt steeds populairder en niet zonder reden. Het stelt je in staat met een lagere bandendruk te rijden, waardoor je meer comfort ervaart. Het bochtengedrag wordt beter terwijl de rolweerstand gelijk blijft of zelfs minder is.

Bredere bandjes “vallen” beter op bredere velgen en vandaar dat we ook zien dat velgen hier de laatste jaren op aangepast worden.

“Ouderwetse” velgen hebben slechts een binnenbreedte van ca. 15 mm. Tegenwoordig zie je dat steeds meer velgen eerder richting de 17 mm gaan. Sommige fabrikanten melden ook de buitenbreedte van de velg. Alhoewel die maat niet helemaal onbelangrijk is, bepaalt de binnenbreedte hoe de band valt. Die is dus relevanter.

Hebben brede velgen dan helemaal geen nadelen? Uiteraard wel. De banden en de velgen mogen dan langzaam breder zijn geworden, veel frames zijn dat nog niet. In de praktijk betekent dat dat een brede velg + brede band soms niet in het frame past. Het is dus verstandig dit vooraf goed te checken!

Meer lezen

- Fairwheelbikes heeft de breedte van populaire aluminium velgen op een rijtje gezet.

Vorm van de velg

Bij hoge carbon velgen zien we de laatste jaren twee verschillende vormen, de zogenaamde V-shape en de modernere U-shape. Het voordeel van U-shape is dat het in theorie iets minder gevoelig is voor zijwind, alhoewel de hoogte hier natuurlijk ook een belangrijke rol speelt. V-shape blijft populair omdat veel renners dit mooier vinden dan U-shape.

V-vormige velgen zijn aerodynamisch ietsje gunstiger als de wind recht van voren komt, maar dat komt ie helaas vrijwel nooit over een tijdspanne van enige betekenis.
De zuivere U-vorm is al wat beter, maar de laatste tijd gaat de ontwikkeling richting de buikige velg ofwel toroidaal (spoelvormig) die op het breedste punt breder is dan de band. (bron: Keezx).

Meer lezen

- Maatwielen over V-shape en U-shape

Het bandensysteem

Op de racefiets zijn er drie typen bandensysteem

- clinchers (Vlaams: bandjes), een systeem met binnen- een buitenband zoals we dat van de stadsfiets kennen
- tubeless, een systeem met alleen een buitenband zoals we dat van auto's kennen
- tubular (of tubes, Vlaams: tuben), binnen en buitenband inéén, als het ware een soort 'slang' die op de velg wordt gelijmd

In dit topic gaan we bewust niet in op de voor- en nadelen van de drie systemen. Wel is van belang om te weten dat niet iedere velg geschikt is voor elk systeem.

Voor tubes heb je een speciale velg nodig. Hierop passen alleen tubes. De andere twee systemen gebruiken een velg die sterk op elkaar lijkt. Daarbij zijn twee types

- tubeless-ready (ook wel 2-way fit genoemd): is "uit de doos" geschikt voor zowel clinchers als tubeless. Deze velgen hebben vaak geen spaakgaten in het velgbed zitten en er is ook geen velglint nodig.
- gewone velgen: alleen m.b.v. een speciale "kit" geschikt te maken voor tubeless

Handgespaakt: nog meer keuzes!

Naven

Er zijn tientallen merken naven op de markt wat het er niet altijd gemakkelijker op maakt de juiste keuze te maken. Belangrijke criteria bij het uitzoeken van een naaf

- het gewenst aantal spaakgaten
- het gewicht
- de geometrie van de naaf
- de afdichtingen, wel/niet geschikt voor slecht weer?
- de lagering (conus cup of industrie) (leesvoer)
- het uiterlijk
- het onderhoud (zelf te doen?)
- de ratel (hard/zacht)
- materiaal van de body (alu is licht maar zacht en vreet in bij Shimano/SRAM, staal vreet niet in, maar is niet altijd verkrijgbaar en zwaarder; tita is hard en redelijk licht maar wel duur).
- is de naaf om te bouwen van Shimano/SRAM naar Campa en andersom?
- uiteraard het budget

Naven kunnen we heel globaal opdelen in diverse categorieën

- naven uit Azië. Bieden de beste prijs/kwaliteits/gewicht ratio. Beste keuze als je niet geeft om een merknaam en het design minder belangrijk vindt. Lagers en afdichtingen zijn vaak wat minder, maar zijn eenvoudig te vervangen door wat beters doordat standaardmaten gebruikt worden. De handige thuissleutelaar kan dat zelf. Merken: o.a. KT, Powerway, Edhub, Bitex, Novatec.

- designnaven. Ware kunststukjes, die uitblinken door vernuftige techniek en een prachtig design. Meestal niet super licht, wel erg degelijk. Prijzig. Merken: Industry Nine, Chris King, White Industries, Alchemy.

- zeer lichte naven. Blinken uit door een laag gewicht. De prijs is meestal zeer hoog. Zijn niet geschikt om in de regen mee te rijden. Merken: Tune, Extralight, M5, Carbon Ti.

- all-round naven. Alleskunners. Degelijk, niet superlicht, mooi design tegen redelijke prijs. Merken: Acros, Hope, DT Swiss, Miche, Edco, Ambrosio.

- stock naven. Naven van Campagnolo en Shimano. Gebruiken geen industrielagers, maar conus-cup. Zeer degelijk, meestal niet superlicht maar wel geschikt voor slecht weer. Nadeel, alleen verkrijgbaar in 32/36 gaten (uitzondering: Dura Ace).

Meer lezen

- Fairwheelbikes over naven
- Handgespaakt over naven

Aantal spaken

Hoe meer spaken, hoe sterker het wiel. Meer spaken gebruiken heeft echter ook een keerzijde, het wiel wordt minder aerodynamisch en zwaarder. Wielen met heel veel (d.w.z. 32 of meer) spaken hebben als voordeel dat de slag in het wiel bij een spaakbreuk meestal zo klein is dat je gewoon kunt doorfietsen.

Hoeveel spaken je nodig hebt hangt vooral af van je gewicht en het gebruik. Een sterke sprinter van 90 kg heeft meer spaken nodig dan een licht klimmertje van 60 kg.

De meest gebruikelijke aantallen spaakgaten in naven:

achternaaf: 20, 24, 28 en 32
voornaaf: 16, 18, 20, 24, 28 en 32

Voor high-end wielen is de 20/24 combinatie een de laatste jaren populair. Een dergelijke combinatie is redelijk breed inzetbaar, in principe kunnen renners tussen de 70 en 85 kg hiermee goed uit de voeten. Voor renners boven de 100 kg wordt vaak 32/32 aangeraden en ben je boven de 120 kg dan zelfs 36/36.

Bedenk wel dat het bovenstaande slechts een richtlijn is. Bijvoorbeeld de sterkte van de velg speelt ook mee, een stijve velg heeft vaak minder spaken nodig. Let er verder op dat niet iedere naaf geleverd wordt met het door jou gewenste aantal spaakgaten.

Nippels: materiaal

Voor nippels worden doorgaans twee materialen gebruikt: messing en aluminium.
Messing (brass) nippels zijn een klein beetje zwaarder, maar wel aanzienlijk sterker en dus betrouwbaarder. Bovendien corroderen ze niet. Aluminium nippels leveren op een totale wielset een gewichtswinst op van zo’n 40 gram (afhankelijk van het aantal spaken). Ander voordeel van aluminium is dat ze in allerlei kleurtjes verkrijgbaar zijn.

Nippels zijn er overigens in verschillende maten, de velg is hierbij bepalend.

Nippels: intern of extern

Sinds carbon wielen populair geworden zijn zien we steeds vaker dat wielbouwers de nippels integreren in de velg, de zogenaamde interne nippels.

Grote voordeel van het interne nippels in de velg is dat de nippel volledig onder compressie belast wordt en dat de kans van sneuvelen met een aluminium nippel veel kleiner is. Een externe aluminium nippel kan nog wel eens kapot gaan; al is dat eenvoudig op te lossen door voor messing nippels te kiezen. (zie hierboven). (bron: Amclassic-fan)

Andere voordelen zijn dat het er fraaier uitziet (smaak) en dat de spaak vaak in een rechtere lijn loopt.

Nadeel is dat je de band eraf moet halen als er een slag in het wiel zit. Alleen op die manier kun je bij de nippel komen. Verder is de spaaklengte soms iets lastiger te bepalen, maar als consument heb je daar toch niks mee te maken. Tot slot moet je uitkijken dat de spaak niet te schuin de velg in gaat anders kan de spaak onder een hoek komen te staan. Het risico hiervan is het grootste bij naven met relatief hoge flens en velgen met een kleine diameter (26 inch bijv.). Oplossing kan zijn om het spaakpatroon aan te passen (niet kruis over 3 maar kruis over 2 bijvoorbeeld). (Bron: Maatwielen).

Spaken

Alhoewel er vele merken spaken bestaan, wordt de markt al jaren gedomineerd door twee spelers: het Zwitserse DT Swiss (ook bekend van de naven) en het Belgische Sapim.

Voor “gewone” wielen worden meestal ronde spaken gebruikt. De sterkste, maar ook zwaarste spaak is de DT Competition of de Sapim Race.

Beide merken hebben ook een iets lichtere, en dus iets minder sterke ronde spaak: respectievelijk de DT Revolution en de Sapim Laser.

Voor meer high end wielen worden meestal platte (“aero”) spaken gebruikt. DT Swiss Aerolite en Sapim CX-Ray.

Minder bekende spelers zijn Pillar en CN Mac. Pillar mag dan wat minder bekend zijn onder consumenten, het is geen kleine speler. Pillar maakt namelijk veel spaken voor fabriekswielen, naar verluidt o.a. voor Mavic, 3T en Campa/Fulcrum.

Pillar en CN Mac zijn over het algemeen wat minder duur maar ze staan ook iets minder goed bekend (al dan niet terecht).

Meer lezen:

- Forcewheels over spaken
- Maatwielen over J-bend vs. straight pull spaken
- Wat meer info over Sapim en Pillar
- Een noodspaak maken

Spaakpatroon

Er zijn talloze manieren om een wiel te spaken. Er zijn nogal wat factoren van invloed op het te kiezen spaakpatroon zoals

- welke velg gebruik je?
- welke naaf gebruik je (bij sommige naven kunnen bepaalde patronen niet)?
- hoe stijf moet het wiel worden?
- hoeveel spaken wil je gebruiken?
- wat vind je mooi?
- wel/geen schijfremmen?

Als het voorwiel niet uit te veel spaken zal bestaan, wordt meestal gekozen voor een radiaal patroon, dat is sterk genoeg, lichter dan andere patronen en ziet er netjes uit. Bij schijfremmen is dit patroon niet mogelijk.

Achter is het 3-over-kruis patroon het combinatie die degelijk en betrouwbaar is gebleken. Een patroon dat in opkomst is, is het zogenaamde 2:1 patroon. Hierbij wordt bij het achterwiel de aandrijfzijde 2 of 3-over-kruis ingespaakt en de niet-aandrijfzijde radiaal. Voordeel van dit patroon t.o.v. het complete wiel 2/3-over-kruis is dat het wat lichter is en wat eleganter oogt.

Laat je goed adviseren door je wielbouwer.

Meer lezen

- Handgespaakt over spaakpatronen.
- Interessant topic op dit forum over spaakpatronen

De wielbouwer

Je kunt nog zulke goede onderdelen bij elkaar hebben gezocht, uiteindelijk bepaalt de spaker nog altijd de kwaliteit van het wiel. Alhoewel er fanatieke amateurs zijn die prima wielen kunnen spaken, is een wiel spaken vakwerk waar ervaring voor nodig is. Het kost veel tijd het spaken perfect onder de knie te krijgen, en zeker als je met high end materiaal gaat werken. Daarbij kunnen wielbouwers je vaak goed adviseren.

De volgende partijen staan over het algemeen goed bekend in “het wereldje”

- Wheeltec
- Handgespaakt.nl
- Forcewheelz
- Maatwielen
- Zoran/BikeXperto
- BikeBoosting
- Eleven Wheelworks
- Bikewheels

Wil je zelf wielen leren spaken, neem dan contact op met forumlid theodorocampagnolo. Hij organiseert regelmatig laagdrempelige cursussen wielen spaken vanuit zijn winkel in Amsterdam.

met dank aan de volgende forumleden: nijkje, Amclassic-fan, Kuiper, Maatwielen en r600

v 2.5