Vrijwel iedere Nederlandse wielrenner is weleens bijna tegen een paaltje gereden, of er zelfs tegenop geklapt. De overal opduikende obstakels zijn een doorn in het oog van de Fietsersbond, die er nu de strijd mee aanbindt.
‘Paal! Paaltje!’ Het zijn waarschuwingskreten die je in groepen wielrenners continu hoort. De harde obstakels geven geen centimeter mee en kunnen grote schade aanrichten als je er tegenaan klapt. Op zich dienen de paaltjes een goed doel, namelijk auto’s van het fietspad weren, maar tegelijk zorgen ze voor veel ergernis en ellende.
Uit de Fietsmonitor 2021 van I&O Research blijkt dat 71 procent van de wekelijkse fietsers paaltjes op fietspaden gevaarlijk vindt en op het fietspad gaat het ook daadwerkelijk vaak mis, blijkt uit onderzoek van VeiligheidNL: jaarlijks belanden er door paaltjesbotsingen zo’n 2400 fietsers op de spoedeisende hulp, van wie er bijna 1500 ernstig gewond zijn. Daarbij zijn fietsers die zich melden bij de EHBO-post of huisarts niet eens meegerekend, laat staan degenen die een botsing helemaal niet melden.
‘Paal!’
De Fietsersbond deed de afgelopen jaren onderzoek naar de staat van de Nederlandse paaltjes en de bevindingen zijn niet positief. Veel exemplaren staan op vreemde plekken of zijn slecht zichtbaar, zoals de ingeklapte ‘liggende’ paaltjes. Volgens Ross Goorden, beleidsadviseur Ruimte en Mobiliteit bij de bond, is dat niet hoe het hoort en kan het aantal slachtoffers worden teruggedrongen door simpelweg de regels te volgen.
“Er bestaan richtlijnen voor hoe je paaltjes moet plaatsen en vormgeven. Die richtlijnen zijn opgesteld door het CROW – een kenniscentrum voor infrastructuur, verkeer en veiligheid – in samenwerking met wegbeheerders, experts en maatschappelijke organisaties. In 2014 is hiervoor onderzoek gedaan met zichtlijnen en contourenanalyses om te bepalen wanneer een paaltje goed zichtbaar is en hoe je een paaltje moet neerzetten.
In juli zijn de normen nog aangescherpt en geüpdatet. Helaas blijkt uit ons onderzoek dat paaltjes willekeurig worden neergezet en de mobiliteitsafdeling van de gemeente vaak niet eens van hun bestaan afweet. In 99 procent van de gevallen worden de richtlijnen totaal genegeerd en dat zorgt voor gevaarlijke situaties. De liggende paaltjes zijn berucht, maar de meeste ongelukken gebeuren op plekken waar ze in een bocht of vlakbij een kruispunt staan. Dat komt doordat je als fietser op die plekken gefocust bent op het verkeer en je een paaltje dus sneller over het hoofd ziet, zeker als het laag is en niet roodwit gekleurd.
Ook hebben wegbeheerders de neiging om op de wat bredere fietspaden twee paaltjes naast elkaar te plaatsen, waardoor er drie doorgangen ontstaan. Dat leidt vooral tot ongelukken wanneer er van twee kanten groepen fietsers aankomen en er twijfel ontstaat over de te nemen doorgang.”
Tijd voor actie
Een ongewenste toestand, aldus de Fietsersbond, en daarom voert ze momenteel actie om de situatie te verbeteren. “Onze oproep is heel simpel”, zegt Goorden. “Bij elk paaltje in Nederland zou de richtlijn moeten worden toegepast en daarnaast zijn er ook heel veel onnodige paaltjes. Daarom doen we
nu ons best om ze weg te krijgen of de inrichting te verbeteren. Dat doen we allereerst met onze vrijwilligers, die in heel het land wekelijks op pad gaan om gevaarlijke paaltjes op te sporen en de situatie in heel Nederland systematisch in kaart te brengen. Daarnaast roepen we alle fietsers op om ons te helpen door zelf gevaarlijke gevallen te melden bij de gemeente. Vrijwel alle gemeenten hebben een openbaar meldpunt waar je bijvoorbeeld een gat in de weg kunt melden, en daar kun je ook meldingen doen over paaltjes.”
“Overigens is het goed om te weten dat de richtlijnen van het CROW ook in juridisch opzicht leidend zijn. Zodra je naar de rechter gaat voor bijvoorbeeld een aansprakelijkheidszaak, dan zegt de rechter: als je de richtlijn niet hebt gevolgd, dan ben je als wegbeheerder – vaak een gemeente – aansprakelijk voor wat er is gebeurd, tenzij je kunt motiveren waarom je de richtlijn niet gevolgd hebt. De plaatser kan dus aansprakelijk worden gesteld en dat is ook al geregeld gebeurd. Uiteindelijk is het dus in het voordeel van de wegbeheerder om zich wél aan de richtlijnen te houden.”
Meer weten over de paaltjesactie van de Fietsersbond? Ga naar paaltjes.fietsersbond.nl en help je medefietsers om gevaarlijke paaltjes weg te krijgen!
(tekst: Elias de Bruijne)