De afgelopen jaren werd een aantal prominente ultra-evenementen gewonnen door vrouwen. Zijn dit uitzonderingen, of is er sprake van een fysiologisch voordeel dat vrouwen hebben ten opzichte van mannen?
Tekst & Foto’s: Cyclingplus / Getty Images
Records van Lael Wilcox
De Amerikaanse ultrafietser Lael Wilcox maakt deel uit van een groeiende groep vrouwelijke duursporters die uitblinken in ultra-evenementen, waarbij ze het testosteron-voordeel van mannen overwinnen. “In 2022 vestigde ik het record van de Arizona Trail (1330 km) in iets meer dan negen dagen”, vertelt Wilcox vanuit Montana, waar ze op het punt staat om aan de 4400 kilometer lange Tour Divide van Banff naar New Mexico te beginnen. Deze monstertocht reed ze in het in het verleden al eens als race, maar dit keer gaat ze als gids mee op een e-biketour. “En in 2016 won ik de 7080 kilometer lange Trans Am Bike Race die de Verenigde Staten van west naar oost doorkruist.” In 2017 was Wilcox ook winnaar van de Baja Divide Race.
Hoe langer hoe sterker
Wilcox’ prestaties zijn indrukwekkend, maar het was waarschijnlijk Leah Goldsteins triomf in de Race Across America (RAAM) van 2021, die deelnemers, toeschouwers en experts deed inzien dat hoe langer een ultrarace duurt, hoe groter de kans is dat een vrouw wint. Ze werd daar de eerste vrouw die in iets meer dan elf dagen het algemeen klassement won. En in 2019 won de Duitse Fiona Kolbinger de Transcontinental Race. Ook zij was de eerste vrouw die de wedstrijd over 4000 kilometer van de Zwarte Zee naar het noordwesten van Frankijk won. Ze deed dit in tien dagen, twee uur en 48 minuten. Het bovenstaande is een hypothese die onderzoekers bezighoudt. In een recent artikel in het tijdschrift Sports Medicine onderzocht een team van wetenschappers of het verschil in uithoudingsvermogen tussen de seksen afneemt naarmate de afstand toeneemt.
Opmerkelijke resultaten
Een Frans team onder leiding van Guillaume Millet, hoogleraar inspanningsfysiologie aan de Universiteit Jean Monnet in Saint-Étienne, analyseerde een databank van 38.860 trailrunning-wedstrijden van 1989 tot 2021. Die data verschaften informatie over 1.881.070 unieke hardlopers. Na het doorspitten van de gegevens konden ze statistisch onderzoeken hoe vrouwen presteerden in kortere races (25-45 km) vergeleken met langere races, met afstanden van 45 tot 260 kilometer. “We toonden aan dat het verschil tussen de geslachten afneemt naarmate de afstand toeneemt”, vertelt Millet. “De snelheid van mannen daalde met 4,02 procent voor elke toename van 10 kilometer inspanning, terwijl deze voor vrouwen met 3,25 procent daalde. De verhouding tussen mannen en vrouwen daalde van 1:1,237 voor een inspanning van 25 kilometer tot 1:1,031 voor een inspanning van 260 kilometer.” Oftewel, gemiddeld gezien naderen vrouwen de mannen steeds meer naarmate de afstand toeneemt. Millet zegt dat dit de eerste studie is die diep ingaat op big data en stelt dat er niets vergelijkbaars is in het wielrennen, hoewel het fysiologische profiel van ultralopers en ultrawielrenners goed vergelijkbaar is.
Meer langzame spiervezels
Om te begrijpen hoe vrouwen als Wilcox, Goldstein en Kolbinger prominente ultra-evenementen kunnen winnen, komen we uit bij de fysiologie. Met name die van de spieren. “Over het algemeen hebben vrouwen meer slow-twitch spiervezels”, zegt Millet. “Meer specifiek is het aantal vergelijkbaar met mannen, maar het oppervlak is groter.” Langzame spiervezels zijn beter bestand tegen vermoeidheid en richten zich meer op langdurige, kleinere bewegingen dan snelle spiervezels, die veel minder bestand zijn tegen vermoeidheid, maar wel in staat zijn tot het genereren van grotere kracht. In de loop van een evenement van dagen, zo niet weken, wordt het hebben van veel van die langzame spiervezels steeds voordeliger. Dit leidt dan tot een ander fysiologisch mechanisme dat gunstig is voor uitstekende ultraprestaties: vetverbranding. “Als je meer langzame spiervezels hebt (of meer oppervlakte), heb je een groter aantal mitochondriën”, legt Millet uit. “Dit betekent dat je een groter aantal enzymen hebt die specifiek vet omzetten in brandstof.” Deze hogere mate van vetverbranding bij lage en matige lichaamsbeweging kan gerelateerd zijn aan het hormoon estradiol, voegt Millet toe. Ook het vermogen van vrouwen om kostbare glycogeenvoorraden te behouden (ongeveer 500 gram maximaal opgeslagen, voornamelijk in de lever en spieren) en proteïnekatabolisme te minimaliseren helpt bij het verkleinen van de prestatiekloof tussen mannen en vrouwen.
Discipline en hoge pijngrens
Dat is de theorie. Maar hoe zit het in de praktijk? Heeft Wilcox ooit onder haar fysiologische motorkap gekeken en gunstige resultaten gezien? “Nooit”, zegt ze, “maar voor mij komt het gegeven dat mannen en vrouwen op een meer gelijk speelveld kunnen concurreren naarmate de afstand toeneemt vaak neer op het nemen van de juiste beslissingen onderweg en het hebben van discipline.” In het onderzoek van Millet lag de focus op pacing. Voor Wilcox gaat discipline meer over slaap, die bijzonder belangrijk is in een meerdaagse race als de Tour Divide, waar Wilcox in 2023 overall op de dertiende plaats eindigde. “Ik probeer vier uur per nacht te slapen. Dat is echt belangrijk. Minder slapen betekent langzamer rijden; meer slapen betekent dat er te veel tijd is om in te halen. Het is een balanceeroefening, want uiteindelijk wil je zo efficiënt mogelijk zijn.” Je moet ook goed pijn kunnen verdragen en er is een vaak genoemde theorie die suggereert dat vrouwen, doordat ze kinderen kunnen krijgen na een zware bevalling, een natuurlijk voordeel hebben om fysieke pijn beter te kunnen verdragen. Wilcox heeft geen kinderen, maar zegt dat ze een hoge pijntolerantie heeft. “Ondanks hydratatieproblemen zou ik zeggen dat ik afgelopen jaar minder pijn voelde”, zegt ze over haar inspanningen tijdens de Tour Divide. “Hoewel ik echt solide heb getraind.” Dat ‘solide’ omvatte het rijden van 6000 kilometer van haar huis in Toscane naar de start in Banff, Canada.
VO2max
Millet is het niet eens met de zwangerschapstheorie en wijst op onderzoeken die het tegendeel laten zien – dat de pijntolerantie lager is bij vrouwen. “Ik heb getraind met zowel mannen als vrouwen die extreme niveaus van pijntolerantie hebben laten zien. En als je het mij vraagt, als je de beste mannen en de beste vrouwen hebt, zouden de mannen altijd moeten winnen. Dat komt voornamelijk door het zuurstofopnemend vermogen en het feit dat vrouwen van nature een hoger percentage vet hebben.” Millet verwijst naar de aerobe capaciteit, de VO2max. Dit is de maximale snelheid van zuurstofverbruik die haalbaar is tijdens lichamelijke inspanning en omvat een gewichtscomponent. De hoogste waarde ooit gemeten van een man is 96,7 ml/kg/min van wielrenner Oskar Svendsen. Terwijl de hoogste waarde ooit gemeten van een vrouw blijft steken op 78,6 ml/ kg/min. Dat was in 1984 van Joan Benoit, die de marathon won op de Olympische Spelen van Los Angeles. De fysiologie is fascinerend. En de psychologie? Nou, dat is moeilijker uit te leggen. “Dit jaar ben ik van plan het wereldrecord fietsen rond de wereld aan te vallen”, zegt Wilcox. Dat is nu in handen van de Schotse Jenny Graham, in 124 dagen en elf uur. “Ik weet dat het pijn zal doen en afzien zal zijn… maar ik kijk ernaar uit.”
