De volgende vraag werd ingestuurd. “Ik heb een knieblessure gehad waardoor ik een tijd niet kon fietsen. Nu ik weer mag trainen merk ik dat ik niet meer goed voluit durf te gaan. Volgens de artsen kan dit weer gewoon. Wat kan ik doen om terug te komen op mijn niveau?”
Psycholoog Martijn Veltkamp: Fijn dat je weer kunt fietsen, maar wat vervelend dat je daarbij tegen mentale problemen aanloopt! Je bent daarin absoluut niet de enige overigens; veel wielrenners vinden het mentaal lastig om na blessureleed weer op hun niveau te komen. In de kern komt dit vaak door twee zaken, die ik in je vraag beide terugzie: enerzijds gaat het om de doelen die je stelt, en anderzijds om leren vertrouwen op je lijf (en dat heeft met angst te maken).
Terug van blessure
Je wilt graag op je oude niveau terugkeren lees ik, maar de vraag is of die ambitie je helpt. Ik denk van niet, het staat je eerder in de weg. De reden hiervoor is dat het doel ‘het oude niveau halen’ heel abstract is. Wat is dat niveau dan precies, en wat levert het op als je dat bereikt hebt? En is het kort nadat je de trainingen kunt hervatten wel zo realistisch om direct naar je eigen topniveau te kijken? Als je jezelf wilt verbeteren is het veel beter om je te richten op heel concrete en toekomstige doelen, in plaats van je blind te staren op wat je in het verleden kon.
Ook bij profrenners komt dit probleem nogal eens voor. Neem de vorig jaar gestopte Philippe Gilbert, die in 2011 bijna steevast iedere wedstrijd won met een aankomst heuvelop, maar die in de jaren erna moeite had om dat niveau te evenaren, mede vanwege de mentale druk om zijn eerdere prestaties te prolongeren. Voor Wout van Aert gaat 2023 na zijn onwaarschijnlijk succesvolle voorbije seizoen ook een mentale uitdaging worden. De kunst is om niet terug te blikken naar wat je kon en wat je hebt gepresteerd. Probeer dat los te laten en blik vooruit: wat zou je komend seizoen heel graag willen bereiken? Een bepaalde tocht? Misschien zelfs binnen een specifieke tijd?
Angst
Met een doel voor ogen is de volgende stap om te kijken hoe je daar gaat komen. Welke stapjes moet je zetten om over een aantal maanden jouw doel te kunnen halen? Dat is voor iedereen een belangrijk onderdeel van goede prestaties, maar juist na een blessure is het echt essentieel. Een tocht van 200 kilometer lijkt nu misschien ondoenlijk, en je voelt bij wijze van spreken de kniepijn spontaan opkomen. Maar een training van 40 kilometer is prima te overzien.
Door met gemakkelijke trainingen te beginnen sla je twee vliegen in één klap: je ervaart een succesgevoel omdat je je doel van die dag gehaald hebt, maar vooral leer je op die manier weer te vertrouwen op je lijf. Maak daarom een plan waarin je heel concreet de route uitstippelt om je einddoel te halen, en evalueer na iedere training hoe het ging, en hoe je lijf voelde: zo leer je wat je lijf aankan. En wie weet kom je op deze manier alsnog terug op je oude niveau… dat is dan een mooi meegenomen bijvangst.
Een tweede onderwerp waar je aan kunt gaan werken, is die onzekerheid over wat je lijf (en dan specifiek je knie) aankan. Volgens de artsen kun je onbelemmerd fietsen, maar hun fiat is blijkbaar onvoldoende: zij vertrouwen je lijf, nu jijzelf nog. Ik noem het onzekerheid, maar waar het eigenlijk over gaat is angst. Als je niet voluit durft te gaan, dan betekent dit dat je bang bent voor wat er gebeurt als je te diep gaat. Zoek daarom uit waar je bang voor bent. Neem geen genoegen met het eerste antwoord dat je te binnen schiet. Waarschijnlijk denk je namelijk in eerste instantie dat je bang bent dat die kniepijn terugkomt.
Maar alleen pijn is geen afdoende verklaring om zo te blokkeren. Waarschijnlijk zit er een grotere angst achter. Misschien ben je bijvoorbeeld bang dat je er een chronische knieblessure aan over houdt. Of misschien ben je bang dat als je te snel te veel doet je je lijf kapotmaakt, waardoor je nooit meer kunt fietsen? Wees eerlijk tegen jezelf en zoek die onderliggende angst op. Pas als je die erkent hebt, kun je de angel eruit halen. Dit kun je doen door bijvoorbeeld die angst uit te dagen. Is je angst terecht? Waarschijnlijk niet, als experts aangeven dat je gewoon weer voluit mag gaan.
Daarnaast is het goed om na te denken over gedachten die jou helpen op het moment dat de angst om de hoek komt kijken. Misschien bijvoorbeeld iets als: als ik goed op mijn lijf blijf letten, dan pik ik klachten vroeg genoeg op, en voorkom ik een fullblown blessure. Op momenten waarop je hoofd je op dit moment nog in de weg zit, kunnen dit soort helpende gedachten je net het zetje geven dat je nodig hebt.
