Van 8 naar 9, 10 en 11. Van een 52/42 naar 30/39/50 of naar een ’32’ voor en een ‘42’ achter. Er zijn een heleboel versnellingscombinaties mogelijk tussen voor- en achterwiel van een racer, crosser en gravel racer. Naar aanleiding van het nieuws dat Aqua Blue Sports met de 3T Strada met 1X Force in het profpeloton gaat rijden haalden we de review uit 2016 nog eens uit het archief. Toen testten wij al 3 fietsen met 1X, met de groepset van SRAM, één kettingblad voor en elf kransjes achter. Twee cross-/gravelbikes en de Rose wegfiets waarvan je de tekst hieronder vindt. Via onze verzettentabel kun je trouwens zelf prima checken wat bij jou past.

Tekst: Menno Grootjans / Foto’s: Remco Veurink

SRAM introduceerde begin 2014 CX1 en een jaar later 1X. Op zijn Amerikaans uit te spreken als ‘one by’. Een kettingblad voor, elf tandjes achter. Gebaseerd op de mountainbike onderdelen. Het CX1-tandblad is verkrijgbaar in 38, 40, 42, 44 of 46 tanden, en is speciaal getand. Dat wil zeggen dat de tanden een vierkanter profiel kregen en ook groter zijn dan bij normale tandbladen, allemaal om vastere aanligging van de ketting te waarborgen. X-Sync-technologie noemt Sram dit. Ook de achterderailleur werd opnieuw ontwikkeld. De derailleurwieltjes hebben hetzelfde X-Sync profiel als het voorblad. Maar ook beweegt het apparaat niet meer in een schuine lijn van buiten naar binnen (als het ware parallel aan de cassette), maar in een rechte lijn (evenwijdig aan de as van het wiel zeg maar). Het constante trillen/klapperen van de derailleur tijdens het fietsen op ruw terrein kan daardoor niet meer leiden tot de neiging van de derailleur om te schakelen. X-Horizon ‘recht parallellogram’ heet dat bij Sram.

Verder zit er een one-way-clutch- lager in de derailleur die maakt dat de kooi maar in één richting kan bewegen. Het systeem als geheel is erop ontworpen om de ketting zo strak mogelijk en zo stabiel mogelijk te houden. Sinds 2016 brengen de Amerikanen twee 1X onderdelengroepen: Force 1 en Rival 1. Beide onderdelengroepen bestaan uit een crankstel met slechts een blad – van 38 tot 54 bij Force en van 38 tot 50 bij Rival-, Double Tap shifters, achterderailleur, cassette (van 11-36 tot 10-42) en ketting. De Force 1X achterderailleur is er in drie versies: kort van 11-26 tot 11-28, Medium 11-26 tot 11-36  en lang van 11-32 tot 10-42. De Rival 1X alleen in medium en lang. SRAM heeft binnen de groepen uitvoeringen met Hydro R schijfremmen en standaard velgremmen.  Voor het gebruik van een 10 kransje heeft SRAM een speciale body ontwikkeld. De CX1 is dus voor de cross, de 1X voor op de weg –en voor de gravel grinders.

Rose Xeon RS

Dit is de tweede keer dat de Xeon RS in een test verschijnt. De eerste keer was in FIETS 9 van 2014. Toen de zwart geanodiseerde RS-3000. 7,20 kilo licht met Shimano Ultegra, Ritcxhey en Mavic. En nu deze: een zwart/rood gespoten RS, ‘custom’ afgemonteerd. Daar komen we zo op. De RS lijkt carbon, maar is toch echt aluminium. 6066. Weggewerkte lasnaden, licht oversized en geovaliseerde buizen, slanke staande achtervork, intern lopende kabels en een bracket met geïntegreerde lagers. Vooraan een full carbon voorvork met twee maten lagers. Woog de zwarte RS 57 centimeter krap 1020 gram, door de lekker stevige lak weegt dit frame nu 1200 gram. Nog netjes trouwens! Uiteraard scoort de Rose prima op de meetbank; we zijn niet anders gewend trouwens.

We monteerden de RS af met een Force 1X. De derailleurkabel leidden we kruislangs aan de linkerkant van de onderbuis naar het bracket-daar komt die even naar buiten om dan weer de achtervork in te gaan. Het crankstel kreeg een 50 tands X-Sync exemplaar, achter een ‘medium’ derailleur, goed genoeg om tot 36 tanden te kunnen pakken. Maar die heb je niet nodig als je vooral in platte omstandigheden ‘koerst’. De ‘ ‘ staan voor het inzetgebied van zowel de Xeon RS als de Force 1X in deze uitvoering (daar horen dan ook de 55 mm hoge Supra wielen en het San Marco Concor zadel bij vinden wij). Nu, als je kijkt naar de uren die je als recreant werkelijk ‘koerst’ is dat vrij weinig. Te weinig als je alleen daarvoor een fiets samenstelt. Maar, en dat mag gezegd worden, de ketting loopt ook lekker als je 50/23 steekt. Dus altijd volle bak? Daartoe dwingt Force 1 je echt niet volgens ons. En als we zouden moeten kiezen dan zou een ‘39’ binnenblad nog wel passen; een ‘34’ zeker niet. Geen ‘disc brakes’. Als je daar fietst waar het adagium geldt van ‘wie remt, verliest’, zijn een paar Force velgremmen prima stoppers. Wie heeft er carbon nodig als je ook de Xeon RS kunt kopen? Juist.

+ licht aluminium
+ prijs/kwaliteit verhouding
– rammelende achterremkabel

Conclusie

CX1 of 1X. Voor wie – of beter gezegd: voor wat voor soort fietsen- heeft SRAM deze groep nu bedoeld? Voor fietsen die passen onder het kopje Adventure, Gravel, Cycle Cross, Urban, Aero en ook Criterium. Op een vlak parcours heb je helemaal geen ‘binnenblad’ nodig; gewoon ‘stoempen’!. Happy single. Er zullen geen honderden modellen te koop zijn met CX1 of 1X. Dat maakt het ook wel weer leuk; een beetje exclusiviteit heeft ook wel wat. SRAM is er ook eerlijk in: de 1X is niet voor fietsen waarmee ‘je de Tour de France wil winnen’. Waarom 1X? Is daar echt een goede reden voor? Nou ja en nee. Ja: je krijgt een hele ‘gladde’ fiets. Schakelen gaat snel en direct. Nooit meer een aanlopende voorderailleur. En hoeveel van die ‘22’ versnellingen gebruik je nu eigenlijk? Juist. Nee: waarom zou je in hemelsnaam een systeem kiezen met minder versnellingen? SRAM ‘22’ en Shimano en Campa werken prima, ook in de meest betaalbare varianten. Daarnaast: SRAM ( oa XX1) en Shimano ( XT Dyna-Sis II) hebben voor de MTB aandrijvingen met maar één kettingblad, dus over de werking hoef je je geen zorgen te maken.

Het beste beviel ons voor de Hollandse cross condities een ‘40’ of een 42’ voor. Voor gewoon plat racen inclusief hindernissen als de Zevenheuvelenweg, Amerongse Berg en de Cauberg is eigenlijk een ‘50’ prima. En dan achter een 11-speed cassette tot 28 of evt. 32. Dat ligt ook aan de stapjes die bij jouw fiets ‘gedrag’ passen. De werking van 1X of CX1 is hetzelfde en je merkt geen verschil. Die zijn er wel, maar dan alleen op het niveau van verkrijgbare configuraties. En om eerlijk te zijn: je hebt eigenlijk alleen de achterderailleur en het X-Sync voorblad nodig om een succesvolle ‘1X’ aandrijving te maken. Mixen met pakweg Shimano cassettes en een KMC ketting is geen enkel probleem. Ja, we hebben geprobeerd om de ketting te laten ‘ontsporen’, maar dat is niet gelukt.